ตโต ตสฺมิํเยว วา อาสเน นิสินฺโน อปเรน วา สมเยน รูปราคอรูปราคมานอุทฺธจฺจอวิชฺชานํ อนวเสสปฺปหานํ กโรนฺโต จตุตฺถมคฺคํ ปาปุณาติ, วุตฺตนเยน ผลญฺจฯ เอตฺตาวตา เจส อรหา นาม อฏฺฐโม อริยปุคฺคโล โหติ มหาขีณาสโวฯ อิติ อิเมสุ จตูสุ มคฺเคสุ ญาณํ ญาณทสฺสนวิสุทฺธิ นามฯ
เอตฺตาวตา ปาติโมกฺขสํวรสีลาทีนํ วุตฺตตฺตา สีลวิสุทฺธิ จ เมตฺตาสุภาทีนํ วุตฺตตฺตา จิตฺตวิสุทฺธิ จ นามรูปปริคฺคหาทีนํ วเสน ทิฏฺฐิวิสุทฺธิกงฺขาวิตรณวิสุทฺธิมคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธิ ปฏิปทาญาณทสฺสนวิสุทฺธิ ญาณทสฺสนวิสุทฺธิโย จาติ สตฺต วิสุทฺธิโย วุตฺตา โหนฺติฯ อิทํ วุตฺตปฺปการํ ปฏิปทากฺกมํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ปาปุเณยฺยานุปุพฺเพน, สพฺพสํโยชนกฺขย’’นฺติฯ เอตฺถ สกฺกายทิฏฺฐิ วิจิกิจฺฉา สีลพฺพตปรามาโส กามราโค ปฏิโฆ รูปราโค อรุปราโค มาโน อุทฺธจฺจํ อวิชฺชาติ อิเม ทส ธมฺมา สพฺพสํโยชนา นามฯ เอเตสุ สกฺกายทิฏฺฐิวิจิกิจฺฉาสีลพฺพตปรามาสา โสตาปตฺติมคฺควชฺฌา, กามราคปฏิฆา ทุติยมคฺเคน ตนุภูตา หุตฺวา ตติเยน สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติ, เสสานิ ปญฺจ จตุตฺเถนาติฯ เอวํ อนุปุพฺเพน สพฺพสํโยชนกฺขยสงฺขาตํ อรหตฺตํ ปาปุณาตีติ เวทิตพฺพํฯ
วิปสฺสนานิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
นิคมนกถาวณฺณนา
[473-5] อธิสีลอธิจิตฺตานํ อธิปญฺญาย จ สิกฺขนา อุตฺตริ ภิกฺขุกิจฺจํ นาม นตฺถิ ยสฺมา, อโต อยํ ขุทฺทสิกฺขา สมุทาหฏาฯ
เกนาติ เจ? ยสฺส เถรสฺส โลกวิจาริโน โลเก วิจรนฺตสฺส มหโต กิตฺติสทฺทสฺส ปริสฺสโม น สมฺโภติ น โหติ, กิํ วิย? มาลุตสฺเสว นิจฺจโส, ยถา นิจฺจํ วิจรนฺตสฺส มาลุตสฺส ปริสฺสโม นตฺถิ, เอวํ วิจรนฺตสฺส กิตฺติสทฺทสฺส ปริสฺสโม นตฺถิ, เตน ธมฺมสิริเกน สมุทาหฏาติ สมฺพนฺโธฯ
เอตฺตาวตา จ –
นิฏฺฐิโต ขุทฺทสิกฺขาย, สมาเสน วินิจฺฉโย;
วิตฺถาโร ปน เอติสฺสา, สพฺพมฺปิ ปิฏกตฺตยํฯ
ตสฺมา วิตฺถารกาเมน, สกเล ปิฏกตฺตเย;
กตฺตพฺโพ สาทโร เอตฺถ, อิตเรน วิเสสโตติฯ
ขุทฺทสิกฺขาวินิจฺฉโยฯ
ขุทฺทสิกฺขา-ปุราณฏีกา นิฏฺฐิตาฯ
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
ขุทฺทสิกฺขา-อภินวฏีกา
คนฺถารมฺภกถา
ติโลกติลกํ วนฺเท, สทฺธมฺมามตนิมฺมิตํ;
สํสุฏฺฐุกตสมฺภตฺติํ, ชินํ ชนมโนรมํฯ
สาริปุตฺตํ มหาสามิํ, เนกสตฺถวิสารทํ;
มหาคุณํ มหาปญฺญํ, นโม เม สิรสา ครุํฯ
ขุทฺทสิกฺขาย ฏีกา ยา, ปุราตนา สมีริตา;
น ตาย สกฺกา สกฺกจฺจํ, อตฺโถ สพฺพตฺถ ญาตเวฯ
ตโตเนกคุณานํ โย, มญฺชูสา รตนานว;
สุมงฺคลสนาเมน, เตน ปญฺญวตา สตาฯ
อชฺเฌสิโต ยตินฺเทน, สทารญฺญนิวาสินา;
สวินิจฺฉยเมติสฺสา, กริสฺสามตฺถวณฺณนํฯ
